بخش سازه‌بازی خانه دانش بنیاد ثبوتی درهفته سوم از فصل پنجم مجموعه مسابقه‌های سازه‌بازی، ساعت 3 عصر روز پنجشنبه 8 آبان ماه 1404 میزبان بچه‌ها و ایده‌های نابشان برای ساخت فانوسِ دریایی بود.
بیا تا بگویم چه باشد خشاب خردمند آن را نهاده بر آب
که کشتی چو آن را ببیند ز دور فرازش یکی روشنایی ز نور
بپوید ره و گم نگردد ز جای چنین است اندیشه ناخدای
بچه‌ها از راه نرسیده با گفتن «اومدیم اینجا نقشه‌اش رو بکشیم» به سرعت سراغ قلم و کاغذ و چوب‌ها رفتند، جالب بود که با توجه به اندازه چوب‌ها تند و تند روی نقشه‌اشان اندازه‌گذاری هم می‌کردند و با دقت تعدادشان را تخمین می‌زدند (اثر کارگاه‌های پارسال نیست؟!😉)، وقتی هم شروع به ساختن کردند، سعی داشتند دوروبرشان چوب‌های کمتری پراکنده باشد و مدام در رفت‌وآمد و بررسی نقشه بودند تا اندازه و تعداد چوب‌هایی که می‌آورند دقیق باشد.
دیواره‌های کناری برج ساخته می‌شد و بچه‌ها با تلاش و همراهی خانواده، چالش اتصال دقیق چوب‌ها را پشتِ سر گذاشته و ذوزنقه‌های تر و تمیزی ساختند! کم‌کم برج تکمیل شد و کار به نصب چراغ‌ها رسید. شاید برای شما هم جالب باشد: هر فانوس دریایی کد مشخصی به صورت باریکه‌های چشمک زن دارد. در وضعیتی که هوا مه‌آلود است، بعضی از آن‌ها کدی شبیه به صدای بم شیپور دارند. ملوانان کشتی‌های عبوری، می‌توانند کد‌های نوری فانوس دریایی را در روز یا شب تشخیص بدهند و بلافاصله بفهمند که در کدام نقطه جغرافیایی هستند.
پس از تکمیل نصب چراغ‌ها و سقف و تکمیل پله‌های در ورودی فانوس دریایی، بچه‌ها به فکر افتادند خانه‌ای هم برای نگهبان فانوس دریایی بسازند. به سرعت فانوسشان را از زمین آبی خارج کرده و به زمین بازی زرد رنگ بردند؛ انگار همه چیز برایشان واقعی شده بود، برای ساخت خانه خشکی لازم داشتند! چراغ هشدار نگهبان فانوس هم فراموش نشد، جالب‌ترین قسمت خانه هم چرخ سفالگری بود که در کنار دیوار خانه نصب شد، ظاهرا مسئول فانوس دریایی علاقه وافری به سفالگری داشت! دنیای زیبای بچه‌ها!
گروه برتر هفته سوم این فصل پس از امتیازدهی هدایای خود را از دکتر حمیدرضا خالصی‌فرد دریافت کردند:
کوروش و دیبا
پی‌نوشت: ساعت 15 پنجشنبه 15 آبان 1404 برای موزه‌گردی و سازه‌بازی منتظرتان هستیم. همراه ما باشید!
این برنامه به‌شکل روزِ باز (رایگان و آزاد) برای عموم برگزار می‌شود.
پی‌نوشت‌تر!: از گذشته هاي دور، ایرانیان براي جلوگيري از خطراتي كه براي كشتي ها به وجود مي آمده، از قبيل تُنُكي آب و ته نشين شدن گل و لاي در نزديكي سواحل، عمق اندك و باريكي رودها، در دهانه ي دريا، وسيله اي به نام « خشبات » يا « خوشاب » ( فانوس دريايي ) نصب مي كردند. اين وسيله ي دريايي از چوب ساج و به شكل منجنيق و يك هرم ناقص ساخته مي شد. ارتفاع خشبات از سطح دريا چهل متر بود و از سفال و سنگ در بناي آن استفاده مي شد. نگهبانان خشبات در چهار طاقي بالاي آن مستقر مي‌شدند و به طور تمام وقت از اين سازه مراقبت مي‌كردند. اهميت محافظت از آن، به دليل حوادث طبيعي، حمله دزدان دريايي و يا تمام شدن سوخت آن‌ها بود.
واژه فانوس از زبان یونانی به زبان فارسی آمده و واژه یونانی آن «فاروس» است. شرح مکتوب خشاب در سفرنامه ناصرخسرو، نوشته‌های مسعودی -تاریخ‌نگار ایرانی- و ادریسی آورده شده‌است. در سواحل خلیج فارس و دریای عمان ساختمان‌های بلندی می‌ساختند که بر فراز آن‌ها آتش می‌افروختند؛ در ایران ۳۹ فانوس دریایی وجود دارد که معروف‌ترین در میان آن‌ها، فانوس‌های دریایی جزایر بوموسی، هندورابی، هنگام، تنب بزرگ و تنب کوچک است. برج ساعت انزلی که هم‌اکنون ساعت را به اهالی انزلی نشان می‌دهد، روزگاری به‌عنوان فانوس دریایی استفاده می‌شد تا دریانوردان بتوانند مسیر خود به سمت ساحل را شناسایی کنند. فهرست فانوس‌های دریایی ایران، از شمال تا جنوب را می‌توانید در اینجا ببینید.
معروف‌ترین فانوس‌های دریایی جهان عبارت‌اند از: برج هرکول، فانوس دریایی تورلیتیس، فانوس دریایی پگی پوینت، فانوس دریایی پورتلند بیل، فانوس دریایی اکلای رورس، فانوس دریایی پیگن پوینت و فانوس دریایی لیندسنس.
