خانه دانش بنیاد ثبوتی، پنجشنبه 31 خرداد‌ماه ۱۴۰3 در کافه چهاربید امند، میزبان دانش‌آموزان کاوشگر و خانواده‌ها در رویداد رصد ماه و آسمان شب بود.

در شروع برنامه، ساعت 19:30، دکتر حمیدرضا خالصی‌فرد  در چند جمله این برنامه و رویداد‌های خانه دانش را معرفی کرده و به توضیح چرایی نیاز جامعه به تأسیس خانه دانش و مانند آن برای دانش‌آموزان پرداختند و برنامه را به برگزارکنندگان سپردند. با توضیح دکتر حامد زندی درباره رصد ماه، مشاهده جزئیات سطح آن و به‌خاطر سپردنشان برای مسابقه نقاشی و چگونگی عکس‌برداری از ماه، شرکت‌کنندگان در این برنامه پس از آشنایی مقدماتی با تلسکوپ‌های موجود در محل رویداد، با استفاده از راهنمایی‌های ارائه‌شده به‌وسیله آقایان زرین‌پور، منصوری، بخشی و قاسمی، به مشاهده‌ی جزئیات سطح ماه پرداختند. در بخش بعد با برگزاری مسابقه نقاشی بچه‌ها تلاش کردند آنچه را که روی سطح ماه دیدند به تصویر بکشند.

در بخش سوم، با راهنمایی دکتر زندی مشاهده آسمان در غیاب چراغ‌ها انجام شد. در این بخش آقای زرین‌پور شرحی درباره صور‌فلکی و علت نامگذاری ستاره‌ها در آسمان توسط پیشینیان داده و با استفاده از نور لیزر ستاره قطبی و روش جهت‌یابی به کمک آن، صورت فلکی دب اکبر و دب اصغر، صورت فلکی شیر، چنگ، بادبادک، مثلث تابستانی و عقرب را در آسمان نشان دادند و شرکت‌کنندگان ماه را که در صورت فلکی عقرب بود مشاهده کرده و با پیشینه  قمر در عقرب آشنا شدند. سپس برای مشاهده ستاره وگا و ستاره سماک رامح (چهارمین ستاره نورانی آسمان) تلسکوپ‌ها به سمتشان تنظیم شد. پایان‌بخش این برنامه تکمیل فرم پرسش‌های رویداد و  اهدای جایزه به تمامی شرکت‌کنندگان در مسابقه نقاشی بود.

قمر در عقرب

در هر ماه قمری، قمر زمین یک دور کامل به دور آن می‌گردد و به همین خاطر، یک بار از برج عقرب گذر می‌کند. با این حال، این زمان همیشه با چشم‌های غیر مسلح قابل رویت نیست. در ماه‌هایی نظیر آبان، آذر و دی، به خاطر این که خورشید در برج عقرب قرار دارد، عبور ماه از آن در روز اتفاق می‌افتد که به علت روشنایی خورشید، تنها ماه دیده خواهد شد. در مقابل، در ماه‌هایی نظیر خرداد و تیر، ماه در شب از صورت فلکی عقرب عبور می‌کند و در چنین شب‌هایی، از زمان غروب آفتاب تا طلوع آفتاب روز بعد می‌توان هم ماه و هم صورت فلکی عقرب را مشاهده کرد.

در بعضی موارد پدیدهٔ قمر در عقرب با گذر ماه از برابر ستاره قلب‌العقرب همراه است که این اتفاق تقریباً هر سال یک‌بار رخ می‌دهد و در همهٔ جهان قابل مشاهده‌است اما ناظر در هر نقطه‌ای از زمین با اختلاف درجه و ساعت این واقعه را مشاهده می‌کند.

باورها

پدیدهٔ نجومی قمر در عقرب در سنگ‌نوشته‌ها و حجاری‌های باستانی به نمایش درآمده است. شاعران و دانشمندان ایرانی مانند ابوریحان بیرونی، رازی و شرف‌الدین مسعودی به این واقعهٔ نجومی در آثار خود اشاره کرده‌اند.

 

شعری برای محاسبه ساده موضع ماه نقل شده‌است:[منبع]

آنچه از ماه شد مضاعف (دو برابر) کن
پنج دیگر فزای بر سر آن
پس به برجی که آفتاب در اوست (یعنی ماه شمسی که الان در آن هستیم)
بکن آغاز و پنج پنج بر آن
هر کجا منتها شود عددش
جای مه آن بود یقین می‌دان
عددی که در آخر به‌دست می‌آید تعیین‌کننده موضع ماه در برج‌های دوازده‌گانه است. اگر این عدد برابر ۸ باشد نشان دهنده زمان قمر در عقرب است.
برگرفته از: ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد